به گزارش قدس آنلاین، یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زمینه‌سازی برای فعالیت ناشران و کتابفروشان است. همچنین اقداماتی که برای فعالیت کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شود، می‌تواند در بالابردن سرانه مطالعه نقش موثری داشته باشد. در این گزارش نگاهی به اقدامات ماه‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب و کتابخوانی می اندازیم.
حامد عبدوس در اول مرداد در تشریح اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی در خصوص جشنواره کتابخوانی رضوی از تولید و ارسال ۲ هزار و ۱۲۸ جلد کتاب بریل، منابع دوازدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی به بخش نابینایان کتابخانه‌های کشور خبر داد.
مدیرکل تامین منابع کتابخانه‌های نهاد گفت: کتب بریل با حمایت اداره کل تامین منابع نهاد و تلاش کتابداران بخش نابینایان کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) قم و کتابخانه مرکزی تبریز تولید شده است. در سال جاری، ۶۷ هزار و ۵۰۰ نسخه از منابع دوازدهمین جشنواره کتابخوانی رضوی، خریداری و به تمامی کتابخانه‌های نهادی و مشارکتی ارسال شد.
از طرفی ۲۴ خرداد با پیگیری اداره‌کل تأمین منابع کتابخانه‌ها، بسته‌های نورسیده‌های ۶۴، ۶۵، ۶۶، ۶۷، ۶۸، ۶۹، ۷۰ و ۷۱ حاوی ۳۱۱ هزار و ۷۰۰ نسخه کتاب به منظور غنی‌سازی مخزن کتابخانه‌های عمومی و پاسخگویی به نیاز مخاطبان، در حال ارسال به کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور است.
انتشار ۲۱ هزار و ۶۹۳ عنوان کتاب
موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بهار ۱۴۰۲ اطلاعاتی درباره کتاب‌های منتشر شده، اعلام کرد. بر اساس بانک اطلاعات کتاب این موسسه در بهار سال ۱۴۰۲ مجموعا ۲۱ هزار و ۶۹۳ عنوان کتاب از سوی ۲ هزار و ۱۹۴ ناشر فعال در حوزه‌های مختلف در کشور منتشر شده است.
این آمار نشان می‌دهد بیشترین کتاب‌های روانه شده به بازار نشر در سه ماه نخست سال جاری آثار تالیفی هستند که با ۷۳ درصد معادل ۱۵ هزار و ۷۷۲ نسخه از سوی ۲۲ هزار و ۱۰۱ نفر تالیف شده‌اند. آثار ترجمه‌ای با پنج هزار و ۹۲۱ نسخه سهم ۲۷ درصدی آثار منتشر شده را به خود اختصاص داده‌اند که از سوی ۵۸۱ مترجم ارائه شده‌اند.
نسبت جنسیتی مولفان (نویسنده، گردآورنده، شاعر، مصحح و...) در سه ماه نخست سال جاری نشان می‌دهد بیشترین آثار تالیفی با سهم ۶۴ درصدی به مردان تعلق گرفته و زنان مولف و نویسنده سهم ۳۶درصدی از تعداد کل آثار منتشر شده در این فصل را به نام خود ثبت کرده‌اند. مترجمان مرد سهم بیشتری از آثار ترجمه‌ای در این ماه را در مقایسه با زنان به خود اختصاص داده‌اند.
آمار نشان می‌دهد در بهار سال جاری هزار و ۷۵۱ ناشر توانستند بین یک تا ۱۰ عنوان کتاب و ۴۴۳ ناشر بیش از ۱۰ عنوان کتاب تولید و در اختیار خوانندگان قرار دهند.
۱۳ هزار و ۷۴۶ نسخه کتاب، معادل ۶۳ درصد از کل کتاب‌های منتشر شده در این سه ماه به کتاب‌های جدید و چاپ اولی اختصاص دارد و کتاب‌های چاپ مجدد با سهم ۳۷ درصدی یعنی ۷ هزار و ۹۴۷ نسخه، عملکرد صنعت نشر در فصل بهار را نشان می‌دهد.
تعداد شمارگان مربوط به کتاب‌های منتشر شده در بهار امسال مجموعاً ۱۸ میلیون و ۹۴۵ هزار و ۸۲ نسخه در موضوع‌های مختلف است و میانگین شمارگان کتاب‌های منتشر شده نیز ۸۷۳ نسخه را نشان می‌دهد.
سهم عناوین تولید شده کودک و نوجوان در سه ماه اول امسال ۳ هزار و ۱۸۹ عنوان است که آثار تالیفی سهم ۶۰ درصدی (هزار و ۹۰۵) و آثار ترجمه‌ای سهم ۴۰درصدی (هزار و ۲۸۴) را به خود اختصاص داده‌اند. ۴۸ درصد کتاب‌های چاپ شده در حوزه کودک و نوجوان چاپ جدید و مابقی چاپ مجدد هستند. همچنین شمارگان کتاب‌های منتشر شده در این فصل چهار میلیون و ۴۲۸ هزار و ۹۳۹ نسخه و میانگین شمارگان کتاب‌های منتشر شده، هزار و ۳۸۹ نسخه است.
بیشترین کتاب‌ها در بهار سال جاری در موضوع‌های ادبیات، کودک و نوجوان، کمک درسی، علوم اجتماعی، علوم عملی، دین، فلسفه، تاریخ و جغرافیا، هنر، زبان، علوم طبیعی و ریاضیات و کلیات چاپ شده است.
سهم تهران در تولید کتاب‌های منتشر شده در فصل بهار ۱۴ هزار و ۶۶۰ عنوان کتاب معادل ۶۸ درصد کل کتاب‌های تولید شده در کشور است و ناشران قم، خراسان رضوی، البرز، آذربایجان شرقی، اصفهان، گیلان، فارس، مازندران و گلستان در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. از مجموع کل کتاب‌های منتشر شده در تهران، ۹ هزار و ۸۱۳ عنوان کتاب تالیف و چهار هزار و ۸۴۷ عنوان ترجمه در اختیار علاقه‌مندان به کتاب قرار گرفته است. همچنین ناشران تهرانی هشت هزار و ۲۶۲ عنوان کتاب جدید و ۶ هزار و ۳۹۸ عنوان کتاب چاپ مجدد در سه ماه اول سال جاری منتشر کردند.
نزدیکی آمار کتاب‌های منتشر شده در دو سال
براساس اطلاعات و آمار سایت مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، در سومین ماه فصل بهار سال ۱۴۰۲ حدود هفت هزار و ۶۰۸ عنوان کتاب منتشر شده است، این عدد در خرداد ۱۴۰۱ حدود هشت هزار و ۵۶۷ عنوان بود. از میان کتاب‌های منتشر شده در خرداد امسال پنج هزار و ۵۸۰ عنوان آثار تالیفی و ۲ هزار و ۲۸ عنوان آثار ترجمه شده هستند.
نگاهی به عدد و آمار موضوعی کتاب‌ها حاکی از پیشتازی آثار حوزه ادبیات با هزار و ۳۸۳ عنوان و پس از آن آثار کودک و نوجوان با هزار و ۳۱۲ عنوان و سپس علوم اجتماعی با ۹۲۱ عنوان است. کمترین تعداد کتاب اما به حوزه علوم طبیعی و ریاضیات با ۱۰۸ عنوان اثر و سپس زبان با ۱۲۴ عنوان اختصاص دارد.
سهم استان تهران در ماه خرداد، چهار هزار و ۸۸۰ عنوان و سایر استان‌ها ۲ هزار و ۷۲۸ عنوان است که این آمار با توجه به تمرکز ۷۰ درصدی نشر کشور در ایران همچون ماه‌های گذشته رخ داده است؛ همچنین براساس این آمار حدود چهار هزار و ۵۶۵ عنوان کتاب چاپ اول و سه هزار و ۴۳ عنوان تجدید چاپی هستند و در این ماه آثار چاپ اولی گوی سبقت از چاپ چندمی‌ها ربوده‌اند.
شمارگان کل کتاب در این ماه هفت میلیون و ۸۴ هزار و ۷۱۷ عنوان و میانگین شمارگان نیز ۹۳۱ عنوان بود که از این میان شمارگان کتاب‌های کودک و نوجوان عددی معادل ۲ میلیون و ۱۷۸ هزار و ۷۰۴ عنوان بود. میانگین صفحه کتاب در این ماه نیز ۱۹۱ صفحه بود و قیمت کتاب ها در خرداد ۱۴۰۲ نیز هفت میلیارد و ۹۴۱ میلیون و ۳۰۲ هزار و ۵۵ هزار ریال برآورد شده است.
همچنین نگاهی به آمار نشر کشور طی سه ماه نخست سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ۲۱ هزار و ۶۹۸ عنوان در این ماه‌ها منتشر شده است و ۱۵ هزار و ۷۶۶ عنوان کتاب تالیفی و پنج هزار و ۹۳۲ عنوان آثار ترجمه شده هستند. در این ماه‌ها ۱۴ هزار و ۵۳۸ عنوان کتاب در تهران و هفت هزار و ۱۶ عنوان در سایر استان‌ها چاپ شده‌اند.
هیات انتخاب و خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه ۶۵۶ در ۱۲ تیر ۱۴۰۲ از تصویب خرید ۳۲۱ عنوان کتاب در ۳۰ هزار و ۱۵۰ نسخه به مبلغ ۲۸ میلیارد و ۹۴۷ میلیون و ۳۳۲ هزار و ۷۰۴ ریال و همچنین درجلسه ۶۵۷ خرید ۱۰۷ عنوان کتاب در ۸ هزار و ۷۷۰ نسخه به مبلغ کل ۱۲ میلیارد و ۳۲۵ میلیون ریال خبرداد.
کتاب‌های ثبت شده در بانک اطلاعاتی خانه کتاب و ادبیات ایران
آمار موضوعی کتاب‌های ثبت شده در بانک اطلاعاتی خانه کتاب و ادبیات ایران در اردیبهشت امسال نشان می‌دهد که در این ماه در مجموع ۱۰هزار و ۱۷۶عنوان کتاب از سوی هزار و ۴۰۵ ناشر منتشر شده است.
از مجموع آثار منتشر شده در این ماه هفت هزار و ۲۲۳ عنوان کتاب تألیف و ۲ هزار و ۹۵۳ عنوان کتاب ترجمه در پیشخوان کتابفروشی‌ها قرار گرفت. بیشترین آثار تألیفی در موضوعات کمک درسی، ادبیات، علوم اجتماعی، کودک و نوجوان و دین بوده و بیشترین آثار ترجمه‌ای به موضوعات کودک و نوجوان، ادبیات، علوم عملی، فلسفه و روان‌شناسی و علوم اجتماعی اختصاص پیدا کرده است.
در دومین ماه بهار ۱۴۰۲ بیشترین کتاب‌ها با موضوعات ادبیات، کمک درسی، کودک و نوجوان و علوم اجتماعی منتشر شده‌اند که ادبیات، علوم اجتماعی، علوم عملی، کودک و نوجوان و کمک درسی در فهرست بیشترین کتاب‌های چاپ اول قرار گرفتند و بیشترین کتاب‌های چاپ مجدد به موضوعات کمک درسی، ادبیات، کودک و نوجوان، علوم اجتماعی و فلسفه و روان شناسی تعلق گرفت.
از مجموع کل کتاب‌های منتشر شده در اردیبهشت ۱۴۰۲ در مجموع ۶ هزار و ۴۷۸ عنوان چاپ اول و مابقی چاپ مجدد بودند. ناشران استان تهران ۶۴درصد از آثار چاپ اول و ناشران استان قم ۱۰درصد آثار چاپ اول را از آن خود کردند و مابقی کتاب‌ها از سوی ناشران سایر استان‌ها راهی بازار نشر شدند.
همچنین از مجموع کتاب‌های منتشر شده در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در مجموع هفت هزار و ۷۸ عنوان کتاب در استان تهران و مابقی در سایر استان‌ها منتشر و پیش‌روی خوانندگان قرار گرفته است.
شمارگان کل کتاب‌های منتشر شده در این ماه به هشت میلیون و ۷۳۲ هزار و ۶۲۵ نسخه و میانگین شمارگان به ۸۵۸ نسخه رسیده است. بیشترین شمارگان کل کتاب‌ها به موضوعات کودک و نوجوان، کمک درسی، ادبیات، علوم اجتماعی و دین تعلق گرفته است و موضوعات کودک و نوجوان، کمک درسی، علوم طبیعی و ریاضیات، تاریخ و جغرافیا و دین به ترتیب بیشترین میانگین شمارگان کتاب‌ها را در این ماه به نام خود ثبت کرده‌اند.
از نکات قابل توجه در گزارش کتاب های منتشر شده در اردیبهشت ۱۴۰۲ اختصاص بیشترین شمارگان کل کتاب‌ها به موضوعات کودک و نوجوان است که سهم این کتاب ها از کل شمارگان منتشر شده یک میلیون و ۹۳۱ هزار و ۶۸۵ عنوان بوده است.
کارگروه صیانت از صنعت نشر
از دیگر اقدامات دولت جدید برگزاری کارگروه صیانت از صنعت نشر است. جلسات این کارگروه هر دو هفته یک بار با حضور برخی از دستگاه‌های ذی‌ربط امنیتی، انتظامی و اجرایی و صنفی برای رسیدن به یک تصمیم واحد برگزار می‌شود.
کارگروه صیانت از صنعت نشر در ۲۷ تیر به ریاست یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور نمایندگانی از دادستانی کل کشور، سازمان بازرسی کل کشور و سازمان تعزیرات حکومتی با موضوع همفکری درخصوص مصادیق مجرمانه پدیده ضدفرهنگی تولید و قاچاق کتاب برگزار شد. احمدوند در این جلسه تاکید کرد، برای مبارزه با قاچاق و تولید و توزیع غیرمجاز کتاب علاوه بر وظایف وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی دستگاه‌های مختلف قضایی، امنیتی و شهری می‌بایست این وزارتخانه را برای مقابله با این پدیده مخرب یاری دهند.
در این جلسه ظرفیت‌های دستگاه قضایی، سازمان بازرسی و سازمان تعزیرات برای برخورد با پدیده تولید و فروش کتاب‌های غیرمجاز و نیز تکثیر غیرقانونی کتاب‌های مجاز ارزیابی شده تعامل بیشتر با دادسرای فرهنگ و رسانه، اهتمام بیشتر تشکل‌های صنفی و نیز ساماندهی دستفروشان و نظارت بر فروش کتاب در فضای مجازی از محورهای مذاکرات این جلسه بود.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: با وجود جلساتی که با سکوهای فروشگاهی دارای مجوز با موضوع توزیع و فروش کتاب‌های غیرمجاز برگزار شده است، ولی این سکوها همچنان محملی برای فروش کتاب‌های غیرمجاز هستند.
بهره‌مندی ناشران و کتابفروشان از تسهیلات دولتی
در این سال صدور پروانه فعالیت ناشران مورد بازنگری قرار گرفت. محمدحسین ظریفیان مدیرکل سابق دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به بازنگری دستورالعمل صدور پروانه فعالیت ناشران، گفت: در دستورالعمل جدید، کتابفروشان هم اضافه شدند و از امسال کتابفروشان هم مثل ناشران پروانه فعالیت دریافت خواهند کرد تا بتوانند از تعرفه‌های فرهنگی دولت استفاده کنند.
برای بهره‌مندی ناشران و کتابفروشان از تسهیلات دولتی نیز دستورالعملی تدوین شده است تا تعرفه‌های فرهنگی ناظر به تخصیص حامل‌های انرژی منطبق بر بند (ج) ماده ۹۲ قانون ششم برنامه توسعه اجرایی شود. بر این اساس ناشران و کتابفروشان می‌توانند از طریق سامانه‌ای که اداره کل توسعه کتاب و کتابخوانی پیش‌بینی کرده است و پنجره واحد خدمات الکترونیک، به صفحه خود وارد شوند، اطلاعات را وارد کرده و از تسهیلات بهره‌مند شود.
دریافت این تسهیلات طبق ضوابط درگاه ملی مجوزها، مستلزم تصویب و ابلاغ این دستورالعمل و ارائه آن در سامانه تسهیلات ناشران و کتابفروشان است. این دستورالعمل بعد از اصلاحات، مسیر اداری را طی می‌کند و بعد از تصویب نهایی جزئیات آن برای ناشران و کتابفروشان اطلاع‌رسانی خواهد شد.
فروش ۴۰۱ میلیارد تومانی در سی‌وچهارمین نمایشگاه کتاب
سی‌وسومین و سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ برگزار شد. علی رمضانی سخنگوی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ از فروش ۴۰۱ میلیارد تومانی این رویداد فرهنگی در دو بخش حضوری و مجازی خبر داد، به گفته وی تخمین زده می شود بیش از سه و نیم میلیون نسخه کتاب خریداری شده است.
بیش از ۹ هزار نفر از اهالی قلم، اعتبار خرید کتاب از سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به مبلغ ۵۳ میلیارد و ۸۹۲ میلیون ریال دریافت کردند.
سخنگو و قائم‌مقام سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره تعداد ناشران و کتابفروشان حاضر در این دوره از نمایشگاه گفت: ۲۰۰ کتابفروش، ۱۰۰ ناشر خارجی و ۲ هزار و ۷۰۰ ناشر داخلی در دو بخش مجازی و حضوری در این دوره از نمایشگاه شرکت کرده‌اند و به لحاظ تعداد تفاوتی در تعداد ناشران سال گذشته نداریم.
فعالیت حدود ۶ هزار کتابدار در ۲۸۰۰ کتابخانه عمومی
مهدی رمضانی دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور گفت: حدود ۶ هزار کتابدار در۲ هزار و ۸۰۰ کتابخانه عمومی در سراسر کشور مشغول ارائه خدمت هستند. بیش از هزار کتابخانه هم به صورت خصوصی و مشارکتی با مجوز نهاد فعالیت می‌کنند.
صدور ۱۱۰ هزار مجوز کتاب در سال ۱۴۰۱
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره حوزه نشر و کتاب بیان کرد که نزدیک به ۱۱۰ هزار مجوز کتاب در سال ۱۴۰۱ صادر شده و حدود ۶۰ درصد این مجوزها برای چاپ نخست است؛ همچنین نیاز کاغذ نشر با ارز ترجیحی رفع شد و با توجه به تقویت جریان تولید کاغذ داخلی، ۷۵ درصد کتاب‌های درسی نیز از کاغذ داخل منتشرمی‌شوند.
نظر شما